Panorama van filmapparaten: het diorama

Vanaf 13 december is er in de kelder van EYE het Panorama, een permanente tentoonstelling waarin de geschiedenis van de cinema wordt weergegeven met filmapparaten uit de collectie. Bevlogen uitvinders en visionairs buigen zich al eeuwenlang over het vastleggen van licht en beweging in beeld. EYE brengt een reis door de tijd aan de hand van filmapparaten, die belangrijke wendingen in de filmgeschiedenis markeren. Het begint met de eerste pogingen om bewegend beeld vast te leggen of een 3D-illusie te creëren. Tot dit 'stenen tijdperk' van de film behoren het kijkdoosachtige diorama, de mutoscoop en de toverlantaarn. Veel later volgen onder andere een 35mm Mitchell-camera, waarmee vele grote Hollywoodfilms zijn opgenomen, en de reis eindigt tot nu toe met de i-phone. Duidelijk wordt dat de geschiedenis van de film niet begon in 1896, zoals wij allemaal denken, maar veel verder teruggaat.
In een serie op dit blog staan we stil bij verschillende filmapparaten. We beginnen met een voor de cinemageschiedenis prehistorisch object.

Het diorama
Het diorama stamt uit de 18e eeuw en is daarmee het oudste apparaat in de tentoonstelling. Dit is een papieren object dat eigenlijk nog het meest doet denken aan een vernuftige kijkdoos in harmonicavorm. Het is een uitvouwbare voorstelling die bestaat uit zeven delen, die een soort theatercoulissen vormen. Als je door het gat aan de voorkant kijkt, zie je een (waarschijnlijk Hollands) havengezicht met diverse figuren erop, waaronder een admiraal die naar zijn schip gezonden wordt.

Door de verschillende lagen achter elkaar wordt een driedimensionale illusie gevormd. Hierdoor kunnen we het een heel vroege voorloper van de cinema noemen. Het was een heel handzaam object; als je het dichtvouwt heeft het de vorm van een boek. Het is wel erg kwetsbaar en diende daarom waarschijnlijk vooral ter vermaak in de huiskamers van de gegoede burgerij.