Première Fietsen naar de maan

Johan Walhain in een still uit Fietsen naar de maan

Op 28 juni gaat in EYE de gloednieuwe restauratie van Fietsen naar de Maan  uit 1963 in première. Deze speelfilm is een door de nouvelle vague geïnspireerd tijdsdocument van het volkse Amsterdam vlak voor de opmars van Provo en hippies, en vormde het debuut van Jeroen Krabbé. Het oorspronkelijke beeld-en geluidsnegatief van de bioscoopversie waarop de restauratie gebaseerd is, werd vorig jaar teruggevonden in het Stadsarchief Amsterdam.

In de film van Jef van der Heyden spelen Bernhard Droog, Johan Walhain en Ton Lensink drie broers:  een politieman, een schroothandelaar en een kunstenaar. De drie vertegenwoordigen elk één van de eigenschappen van hun overleden vader, namelijk charmante onhandigheid, een artistieke aanleg en een speelse zakelijkheid. Hun worstelingen met het leven leiden tot allerlei tragikomische situaties. De fiets bepaalde toen ook al het stadsbeeld, en de titel symboliseerde volgens de regisseur destijds "het menselijke streven naar het onbereikbare".


Regisseur Jef van der Heyden op de set bij Fietsen naar de maan

Voor de binnenopnames werden decors gebouwd in de Amsterdamse filmstudio Cinetone (de huiskamers van twee van de broers en een kroeginterieur), maar de buitenopnames geven een mooi beeld van de sfeer in de stad.

De film past in een beweging van jonge regisseurs met een klein budget die steeds meer op straat gingen filmen om het 'echte leven' te vangen. Dit werd toen mogelijk doordat de filmapparatuur lichter en goedkoper werd. Van der Heyden filmde (vaak met een verborgen camera) op vele plekken in de stad, onder andere het Waterlooplein en het Leidseplein.

Het publiek interesseerde het echter niet; bij de meeste bioscopen werd hij na een week al uit de roulatie gehaald, en voor de recensenten kon de film de vergelijking met de Franse nouvelle vague niet doorstaan. De regisseur en de producent P. Hans Frankfurter raakten gebrouilleerd, waardoor de film later ook nooit op dvd of video is uitgekomen.

Met terugwerkende kracht wordt nu de onschatbare waarde van de film ingezien en komt deze alsnog in een beperkte oplage uit op een dvd. Bij de première wordt deze uitgereikt en zijn Maartje van der Heyden en Guido Frankfurter, de kinderen van respectievelijk de regisseur en de producent (inmiddels beiden overleden) te gast evenals Michiel Kerbosch, die als 16-jarige in de film meespeelde.


Aankondiging, uit het archief van P. Hans Frankfurter

In de archieven van EYE bevindt zich een aantal still- en werkfoto's, evenals het scenario, publiciteitsmateriaal en enkele brieven van de regisseur. Een treffende terugblik op Fietsen naar de Maan is te vinden in een artikel in Ons Amsterdam van Harry Hosman, die werkt aan een boek over Amsterdam in de film:

"Zelden gaf Amsterdam zich zo bloot in een Nederlandse speelfilm. De straten, de havens, de pleinen, de stegen en grachten, ze zijn adembenemend grijs, grauw, vies. Maar tegelijk onweerstaanbaar aantrekkelijk en mooi. Fietsen naar de maan ademt de triestheid van het vergaan van de tijd."